Aan de overzijde van de grote verkeersweg Laietana zijn muziek, kunst en gastronomie al lang de belangrijkste thema’s. Tussen de machtige, zware muren speelt lichtzinnigheid meestal de hoofdrol. Zwaarmoedigheid tref je alleen bij de kerk Santa Maria del Mar. Hier herdenkt men op de Plaça del Fossar de les Moreres de vele slachtoffers, die tijdens de aanval door troepen uit Madrid op Barcelona in september 1714 vielen. Dat is tot op heden niet vergeten.
Straten en stegen zijn niet alleen afstanden van A naar B, maar ook leefgebied
In de kleinste steeg vind je de grootste kunstenaar – en het Museu Picasso in de Carrer Montcada kan daar goed mee leven. Het heeft zijn plek gevonden in vijf naast elkaar gelegen middeleeuwse herenhuizen. Zoveel ruimte is ook wel nodig, om de vele bezoekers kwijt te kunnen die Pablo Picasso’s jeugdwerken willen bewonderen. Het museum werd in 2015 met 1,2 miljoen bezoekers voor wat betreft de populariteit bij het publiek slechts door het Museu del Futbol Club Barcelona (1,7 miljoen bezoekers) overtroffen. In 1970 heeft Picasso meer dan 2200 werken aan het museum geschonken, die zijn ontwikkeling van zijn 10e tot 24e levensjaar representeren.
Jong en fris tot op hoge leeftijd: Pablo Picasso
Deze gift is niet de enige aanwijzing voor de nauwe persoonlijke band die Picasso heeft met de stad. Hij werd in 1881 in Malaga geboren en kwam in 1895 met zijn familie naar Barcelona. Hier bracht hij zijn jonge jaren door tot 1904, de jaren van zijn opleiding en eerste erkenning. Ontmoetingsplek van de kunstenaarsscene van de Fin de Siècle voor lange café-avonden was de Quatre Gats (zie ook), dat nog steeds bestaat. Picasso betaalde er zijn consumpties met ontwerpen voor de menukaarten. In de eveneens nog bestaande kunstgalerie Sala Parés (zie ook) had Picasso in 1901 als twintigjarige zijn eerste expositie. In dezelfde steeg loont ’s avonds een ommetje door de Palau Dalmases naar de bar Espai Barroc , vanwege de dagelijkse flamenco-optredens. Pal ernaast sta je ’s middags voor een oude gesloten garagedeur. Zodra deze ’s avonds opengaat, verschijnt El Xampanyet , een sinds lange tijd populaire, zeer authentieke bar en tref- en startpunt voor nachtelijke omzwervingen door de wijk. Een van de tapas-hoogtepunten in heel Barcelona biedt het ertegenover liggende Euskal Etxea . De lange toonbank van het Baskische traditionele restaurant trekt bijna krom onder het gewicht van al die dienbladen vol heerlijke tapas. Als ik in Barcelona vrienden uitnodig om samen tapas te eten, dan gaan we hier naartoe.
Culinaire veelzijdigheid: tapas. Plaatsen van Catalaans nationalisme
De kerk Santa Maria del Mar en het ernaastgelegen plein Fossar de les Moreres zijn zeer nauw verbonden met het Catalaanse rampjaar 1714. Als de Catalanen jaarlijks op 11 september hun nationale feestdag Diada houden, is dat eerder een gedenk- dan een feestdag. Op die dag vond namelijk de verschrikkelijke aanval van Franse en Castiliaanse troepen op Barcelona plaats. Op 11 september verzamelen nationalistische Catalanen zich op de Fossar de les Moreres onder de ‘eeuwige vlam’, die gedragen wordt door een hoge, gebogen stèle. De herdenkingsplaats werd in 2001 opgericht en ligt boven op de voormalige begraafplaats van de gevallenen van het jaar 1714. De Santa Maria del Mar behoort met haar strenge en waardige schoonheid tot meest indrukwekkende kerken van de stad. Het gotische bouwwerk werd tussen 1329 en 1370 in een ongebruikelijk korte periode opgetrokken. Hierdoor kreeg het, in tegenstelling tot de kathedraal, een bijzondere stilistische geslotenheid.
Victus, de val van Barcelona is de in 2015 verschenen en zeer lezenswaardige vertaling van de succesroman van Albert Sánchez Piñol. De hoofdfiguur is een jonge nietsnut, die van beroemde
bouwmeester Vauban leert hoe de veiligste en mooiste vestingmuren te bouwen en die alles onderneemt om zijn geliefde stad te redden. Piñol schrijft met knetterende spanning en fonkelende humor over het begin van de Spaanse Successieoorlog, waarbij op het einde in 1714 de verwoesting van Barcelona plaatsvond (Uitgeverij Signatuur, Amsterdam, 2014).
Passeig del Born en daar rondom
Het sfeervolle kleine straatje tussen de kerk en de voormalige markthal El Born (nu El Born – Centre Cultural) heet de Passeig del Born. Hier kun je het beste zigzag doorheen wandelen, met uitstapjes naar de zijstegen links en rechts. Zo ervaar je wat de wijk Born zo aantrekkelijk maakt: bijzondere winkeltjes, bars en muziektentjes in alle soorten en maten, en kleine restaurants voor de lange avond. Aan de rechterkant zijn daarbij vooral de Carrer Caputxes met Bubo Born voor ambachtelijke desserts, en de nabijgelegen Plaça Olles met de tapaskoning Cal Pep de moeite waard. Op de terugweg naar de Passeig del Born lonkt het steegje Vidrieria met winkeltjes als Anna Povo (designer-damesmode) of het populaire restaurantje La Llavor dels Orígens.
Aangrenzend aan de Passeig del Born ligt onder meer het oeroude avondcafé Miramelindo (lett. kijk me eens lief aan), waar het publiek overwegend ouder is dan dertig en de muziek wat minder luidruchtig dan elders. Sla ook even linksaf de Carrer dels Flassaders in voor de geweldige taartenvitrine van de Pastelería Hofmann . Aan de straat die naar de Carrer de la Princesa leidt, zijn er eindeloos veel winkels en restaurants te vinden. Hetzelfde geldt voor de Carrer del Rec en voor de Carrer del Comerç. Beide straten brengen je ook weer terug naar de Passeig del Born. Een korte stop verdienen winkels zoals Le Swing (Rec, 16, vintage), Twothirds (Rec, 34, kleine, maar fijne modezaak) of, alweer aan de andere kant van de Passeig de Born, Coquette (Rec, 65, duurdere damesmode).
Niet doorsnee! Dit motto geldt in de wijk El Born zelfs voor de etalagepoppen
Een hoogtepunt onder de bezienswaardigheden in de wijk vormt het cultureel centrum van Born (El Born – Centre Cultural), dat in 2013 na langdurige restauratie van de voormalige markthal zijn deuren opende. Deze werd in 1876 gebouwd en in 1971 gesloten en zou volgens plan verbouwd worden tot bibliotheek. Bij de werkzaamheden stuitte men echter op omvangrijke archeologische vondsten. Laag voor laag werd vroeg-18e-eeuwse materiaal blootgelegd, juist uit die jaren waarin de troepen van de Spaanse koning Barcelona aangevallen en bezet hadden. Pas jaren later, in 2012, werd men het eens over de verbouwing van de hal tot een cultureel en archeologisch centrum. Nu zijn hier enkele 18e-eeuwse straten te zien, goed bewaard gebleven resten van eenvoudige huizen en een rijk vormgegeven paleis.
Een van de beste restaurants in deze omgeving is Café Kafka , dat zicht direct naast de El Born-hal in de Carrer Fusina bevindt. Het is smaakvol ingericht in jaren vijftig-stijl en heeft een aantrekkelijke menu- en wijnkaart – de ideale plek om een middagje slenteren door de wijk heerlijk af te sluiten.